Jedno i drugie określenie jest poprawne. "Młotki" dotyczą zniekształcenia w stawie paliczkowym położonym bliżej stopy, natomiast "młoteczki"  są zlokalizowane przy końcu palca, bliżej paznokcia.

Najczęściej deformacja ta powstaje na drugim palcu (zwłaszcza gdy palec ten jest dłuższy od palucha) ale może też dotyczyć innych palców.

Palec młotkowaty rozwija się, gdy występuje brak równowagi w mięśniach otaczających palce.
Niestabilność mięśni powoduje zwiększony nacisk na ścięgna i stawy palca, co prowadzi do nieprawidłowego zginania. 

Palce młotkowate występują częściej u kobiet niż u mężczyzn. Związane jest to głównie z noszeniem obuwia na wysokim obcasie. Obcasy powyżej 5 cm zmieniają znacząco środek ciężkości i przenoszą ciężar na przodostopie i palce.  

Według American Podiatric Medical Association istnieją dwa różne typy palców młotkowatych:  elastyczne palce młotkowate - palce zaczynają tworzyć odwrócone V, ale nadal można nimi poruszać. Na tym wczesnym etapie leczenie profilaktyczne jest bardzo ważne, ponieważ można spowolnić postęp dysfunkcji w palcach stopy, 
sztywne palce młotkowate - staw palca jest trwale nierówny i nieruchomy, palec zesztywniał i nie można go wyprostować. Ma to miejsce wtedy gdy zaniedbano leczenie profilaktyczne lub wystąpiło ciężkie zapalenie stawów i ścięgno jest napięte.

Główną przyczyną powodującą powstawanie palca młotkowatego jest nieodpowiednie obuwie: z wąskimi noskami, ciasno dopasowane a czasami wręcz za małe oraz obuwie na wysokim obcasie.

Osoby z wysokimi łukami stopy (tzw. stopa wydrążona) są bardziej narażone na rozwój palca młoteczkowego. Z kolei u osób z płaskostopiem częściej obserwowany jest palec młotkowaty. W jednym i drugim przypadku dodanie mocnych wkładek ortopedycznych skoryguje biomechaniczne nieprawidłowości łuków stopy i bardzo pomoże w przywróceniu prawidłowego rozkładu nacisków na stopie.  

Palce młotkowate mogą być również wynikiem chorób stawów lub zmian anatomicznych.

W początkowych etapach choroby znaczną ulgę może przynieść sama zmiana obuwia na buty zdrowotne, posiadające szeroki przód i wysoki nosek, z niskim obcasem lub zupełnie płaskie.


Profilaktyka opiera się na ochronie chorego stawu przez stosowanie specjalnych osłonek i wkładek z miękkich tworzyw oraz zastosowaniu podparcia łuków stopy.

Dużą popularnością i zaufaniem cieszą się żelowe osłony na palec amerykańskiej firmy Oppo oraz wkładki ("pierścionki") na palce młotkowate firmy Berkemann.

Możliwe jest też leczenie operacyjne palców młotkowatych, które daje dobry efekt kliniczny, ale zabieg chirurgiczny powinien być ostatecznością. Aby po operacji nie było nawrotów palca młotkowatego należałoby go zwyczajnie skrócić…